تاج ( روکش ) دندان چیست و برای چه مواقعی استفاده از آن می شود ؟
تاج ( روکش ) دندان چیست؟
تاج دندان یا روکش ( Dental Crown ) یک کلاهک یا پوشش مصنوعی است که روی دندان آسیب دیده یا ضعیف شده قرار می گیرد تا شکل، اندازه، استحکام و ظاهر آن را باز سازی کند. روکش کل تاج طبیعی دندان ( بخش قابل مشاهده بالای لثه ) را می پوشاند و معمولاً از موادی مثل سرامیک ( پرسلن )، فلز ( طلا یا آلیاژهای دیگر )، ترکیبی از فلز و پرسلن یا رزین ساخته می شود.
برای چه مواقعی از روکش دندان استفاده می شود ؟
روکش دندان برای ترمیم و محافظت از دندان در شرایط زیر به کار می رود :
- پوسیدگی شدید :
- وقتی پوسیدگی آن قدر گسترده است که پر کردن ساده کافی نیست و ساختار دندان به شدت ضعیف شده.
- آسیب فیزیکی :
- برای دندان های شکسته، ترک خورده یا ساییده شده بر اثر ضربه، جویدن غذای سفت یا دندان قروچه ( براکسیسم ).
- پس از عصب کشی:
- دندان هایی که عصب کشی شده اند اغلب شکننده می شوند، چون عصب و خون رسانی داخلی آن ها قطع شده. روکش از آن ها در برابر شکستگی محافظت می کند.
- بهبود ظاهر :
- برای دندان هایی که بدشکل، تغییر رنگ شدید ( مثلاً لکه هایی که با سفید کردن برطرف نمی شوند ) یا نامرتب هستند، به منظور زیبایی.
- پشتیبانی از بریج :
- وقتی دندان از دست رفته و بریج ( پروتز ثابت ) استفاده می شود، روکش روی دندان های کناری قرار می‌گیرد تا بریج را نگه دارد.
- ایمپلنت دندان :
- روکش به عنوان بخش قابل مشاهده روی ایمپلنت ( ریشه مصنوعی ) نصب می شود تا جایگزین دندان از دست رفته شود.
- سایش شدید :
- در مواردی که مینای دندان به دلیل سایش ( مثلاً از اسید معده یا رژیم غذایی ) به شدت از بین رفته باشد.
- حفاظت از دندان ضعیف :
- برای دندان هایی که در معرض خطر شکستگی هستند، مثلاً دندان هایی با ترک های کوچک یا پرشدگی های بزرگ قدیمی.
جزئیات بیشتر
- مواد روکش :
- سرامیک / پرسلن : همرنگ دندان، زیبا و مناسب برای دندان های جلویی.
- فلز: بسیار بادوام ( مثل طلا یا آلیاژ ها )، مناسب برای دندان های عقبی.
- پرسلن متصل به فلز ( PFM ): ترکیبی از استحکام فلز و زیبایی پرسلن.
- زیرکونیا : بسیار محکم، زیبا و مقاوم، گزینه مدرن و محبوب.
- فرآیند :
- معاینه و عکس رادیوگرافی ( X-ray ) برای ارزیابی دندان.
- تراش دندان برای ایجاد فضا ( معمولاً تحت بی حسی موضعی ).
- قالب گیری از دندان برای ساخت روکش در لابراتوار.
- نصب روکش موقت تا آماده شدن روکش دائمی ( 1-2 هفته ).
- قرار دادن روکش دائمی با چسب مخصوص.
- زمان : معمولاً 2 جلسه ( هر کدام 30-60 دقیقه )، مگر اینکه مشکلات خاصی ( مثل عفونت ) وجود داشته باشد.
- دوام : با مراقبت خوب ( مسواک، نخ دندان، اجتناب از غذا های خیلی سفت )، 5-15 سال یا حتی بیشتر عمر می کند.
- هزینه : بسته به ماده، منطقه و کلینیک متفاوت است.
نکات مهم
- مزایا:
- محافظت از دندان ضعیف در برابر شکستگی.
- بهبود عملکرد جویدن و صحبت کردن.
- ظاهر طبیعی و زیبا.
- معایب:
- نیاز به تراش دندان.
- هزینه بالاتر نسبت به پر کردن.
- گاهی حساسیت موقت به گرما یا سرما پس از نصب.
- مراقبت: بهداشت دهان ( مسواک و نخ دندان روزانه ) و چکاپ منظم دندانپزشکی برای حفظ روکش ضروری است.
تاج ( روکش ) دندان برای چه مواردی توصیه نمیشود ؟
روکش دندان ( تاج ) یک راه حل مؤثر برای ترمیم و محافظت از دندان است، اما در برخی موارد توصیه نمی شود، زیرا ممکن است نتیجه خوبی نداشته باشد، به دندان یا سلامت دهان آسیب بزند یا گزینه های بهتری وجود داشته باشد. در ادامه، مواردی که معمولاً روکش دندان توصیه نمی شود را توضیح می دهم :
1. پوسیدگی یا آسیب بسیار شدید
- چرا پوسیدگی یا آسیب بسیار شدید است : اگر دندان به قدری پوسیده یا آسیب دیده باشد که ساختار سالم کافی برای نگه داشتن روکش باقی نمانده باشد ( مثلاً ریشه ضعیف یا تخریب کامل تاج )، روکش نمی تواند به‌خوبی نصب شود.
- جایگزین : در این موارد، کشیدن دندان و استفاده از ایمپلنت، بریج یا دندان مصنوعی ممکن است بهتر باشد.
- نشانه : پوسیدگی عمیق زیر لثه یا شکستگی ریشه.
2. عفونت یا بیماری فعال لثه
- چرا عفونت یا بیماری فعال لثه : اگر لثه ها ملتهب باشند ( مثل ژنژیویت یا پریودنتیت پیشرفته ) یا عفونت فعال ( مثل آبسه ) وجود داشته باشد، روکش ممکن است درست جا نیفتد، عفونت را بدتر کند یا زود از دست برود.
- جایگزین : ابتدا باید بیماری لثه با جرم‌گیری، درمان آنتی بیوتیکی یا جراحی لثه درمان شود.
- نشانه : تورم، خونریزی لثه، یا چرک نزدیک دندان.
3. بهداشت دهان ضعیف
- چرا بهداشت دهان ضعیف تاثیر دارد : اگر فرد به طور مداوم مسواک نزند، نخ دندان استفاده نکند یا چکاپ منظم نداشته باشد، پوسیدگی یا بیماری لثه زیر روکش پیشرفت می کند و باعث شکست درمان می شود.
- جایگزین : ابتدا بهبود عادات بهداشتی با آموزش و سپس بررسی نیاز به روکش.
- نکته : روکش نیاز به مراقبت دقیق دارد تا دوام بیاورد.
4. دندان قابل ترمیم با روش های ساده تر
- چرا دندان قابل ترمیم با روش های ساده تر بهتر است : اگر آسیب دندان خفیف باشد ( مثلاً پوسیدگی کوچک یا ترک جزئی ) و بتوان با پر کردن ( مثل کامپوزیت یا آمالگام ) یا روش هایی مثل پالپ کپینگ آن را نجات داد، روکش لازم نیست، چون تراش دندان برای روکش تهاجمی تر است.
- جایگزین : پر کردن، اینله یا آنله برای آسیب های متوسط.
- نشانه : پوسیدگی محدود به مینا یا عاج بدون درگیری عصب.
5. ناکافی بودن ساختار دندان
- دلیل ناکافی بودن ساختار دندان : روکش نیاز به مقدار کافی از ساختار سالم دندان دارد تا به آن بچسبد. اگر دندان بیش از حد تراشیده یا تخریب شده باشد، روکش نمی تواند محکم بماند.
- جایگزین : ممکن است دندانپزشک از پین یا مواد تقویتی استفاده کند، اما در موارد شدید، کشیدن دندان بهتر است.
- تشخیص : با عکس رادیوگرافی ( X-ray ) مشخص می شود.
6. مشکلات مالی
- مشکلات مالی : روکش دندان ( به ویژه از جنس سرامیک یا زیرکونیا ) گران است. اگر بودجه فرد محدود باشد و گزینه های ارزان‌تر ( مثل پر کردن ) جوابگو باشند، روکش توصیه نمی شود.
- جایگزین: روش های کم هزینه تر مثل پر کردن یا ترمیم موقت.
- نکته : هزینه به ماده و منطقه بستگی دارد.
7. دندان قروچه شدید ( براکسیسم ) کنترل نشده
- دنادن قروچه شدید ( براکسیسم ) کنترل نشده : اگر فرد عادت شدید به دندان قروچه یا فشردن دندان ها داشته باشد و آن را با نایت گارد ( محافظ شب ) یا درمان کنترل نکند، روکش ممکن است ترک بخورد، بشکند یا لق شود.
- جایگزین : ابتدا درمان دندان قروچه ( مثل نایت گارد یا مدیریت استرس ) و سپس بررسی روکش.
- نشانه : سایش شدید دندان ها یا درد فک.
8. شرایط پزشکی خاص
- شرایط خاص پزشکی : در برخی بیماری ها ( مثل دیابت کنترل نشده یا بیماری های خود ایمنی شدید ) که بهبود زخم یا مقاومت به عفونت را مختل می کنند، نصب روکش ریسک عفونت یا شکست درمان را بالا می برد.
- جایگزین : کنترل بیماری با پزشک و سپس تصمیم‌گیری با دندانپزشک.
- نکته : مشاوره پزشکی لازم است.
9. سن یا شرایط خاص بیمار
- سن یا شرایط خاص بیمار : در کودکان یا نوجوانانی که دندان های شان هنوز در حال رشد است، روکش معمولاً توصیه نمی شود، چون شکل دندان و فک تغییر می کند. همچنین، در افراد خیلی مسن با سلامت ضعیف، ممکن است درمان های ساده تر بهتر باشند.
- جایگزین : ترمیم موقت یا روش های کمتر تهاجمی.
نکات مهم
- تشخیص : دندانپزشک با معاینه، عکس رادیوگرافی و ارزیابی سلامت دهان و لثه تعیین می کند که روکش مناسب است یا نه.
- ریسک : نصب روکش در شرایط نامناسب می تواند به پوسیدگی بیشتر، لق شدن روکش یا نیاز به درمان مجدد منجر شود.
- مشاوره : همیشه وضعیت دندان ( مثلاً میزان آسیب، محل دندان ) و شرایط شخصی ( مثل بودجه، عادات ) را با دندانپزشک در میان بگذارید.